Το Βυζάντιο στη Ρωσία

Ο τόμος παρουσιάζει τη βυζαντινή ιδέα όπως την εξέλαβαν και την εξέφρασαν δύο κορυφαίοι στοχαστές στην ιστορική και φιλοσοφική σκέψη της Ρωσίας κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Εδώ συσσωματώνονται δύο εξαιρετικά επίκαιρα δοκίμια: “Ο βυζαντινισμός και οι Σλάβοι” (1875) του Κονσταντίν Λεόντιεφ και “Ο βυζαντινισμός και η Ρωσία” (1896) του Βλαντίμιρ Σολοβιόφ. Οι συγγραφείς αυτοί δεν είναι οι πλέον τυπικοί, αλλά παραμένουν αναμφίβολα οι πλέον ενδιαφέροντες εκπρόσωποι των σλαβόφιλων και των φιλοδυτικών αντιστοίχως. Πρόκειται για τα δύο κύρια πνευματικά ρεύματα εκείνης της περιόδου, τα οποία συνυπήρχαν σε αδιάσπαστη ενότητα αλλά και σύγκρουση μεταξύ τους. Διότι, όπως έλεγε και ο Αλεξάντρ Χέρτσεν, μπορεί μεν να κοιτούσαν -όπως ο Ιανός ή ο Δικέφαλος Αετός- προς αντίθετες κατευθύνσεις, είχαν όμως όλοι μια καρδιά που χτυπούσε. Η αντιπαράθεση των σλαβόφιλων και των φιλοδυτικών διανοουμένων προσδιορίζει, με τρόπο αισθητικό και συναισθηματικό τουλάχιστον, ολόκληρη την πολιτισμική και πολιτική πορεία της Ρωσίας μέχρι τις δικές μας ημέρες. Το Βυζάντιο, αγαπημένο ή μισούμενο, διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της Ρωσίας, από τη γέννησή της ως τη στιγμή που μετατράπηκε σε αυτοκρατορική υπερδύναμη, έναν κρίσιμο γεωπολιτικό παράγοντα.