Το τουρκικό πολίτευμα

Μία πρώτη “ανάγνωση” του τουρκικού Συντάγματος καταδεικνύει, ενδεχομένως, την συγκρότηση ενός αυταρχικού κράτους· σε μία δεύτερη προσέγγιση, ωστόσο, διαπιστώνεται η ύπαρξη μηχανισμών ικανών, θεωρητικά τουλάχιστον, να δημιουργήσουν ρωγμές σε αυτόν τον αυταρχισμό. Μπορεί, συνεπώς, να υποστηριχθεί ότι το τουρκικό πολίτευμα είναι περισσότερο πολύπλοκο από τον μονοσήμαντο χαρακτηρισμό του ως “στρατοκρατικό” ή “χουντικό” ή “διδακτορικό”. Η ερμηνεία των συνταγματικών και πολιτικών δεδομένων τείνει στην διαπίστωση ενός μάλλον μικτού πολιτεύματος που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ημι-δημοκρατικό, καχεκτική δημοκρατία, αυταρχικός κοινοβουλευτισμός, περιορισμένη δημοκρατία, χωλή δημοκρατία. Το “χωλό” του τουρκικού πολιτεύματος νοείται, συνεπώς, σε συνάρτηση με την κλασική δυτική αντίληψη για την δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Από την άλλη, το τουρκικό πολίτευμα συνιστά πρότυπο δυσχερούς μεν, αλλά υπαρκτού, εκσυγχρονισμού, σε σύγκριση με την κρατούσα μορφή πολιτευμάτων του μουσουλμανικού πολιτειακού χώρου. Τέλος, το στοιχείο των “θεσπισμένων παρεκκλίσεων” αναφέρεται στην ενδοσυστημική οπτική του ίδιου του τουρκικού πολιτεύματος· υπό την έννοια αυτή, οι παρεκκλίσεις συνιστούν αυτοτελές στοιχείο που δεν ταυτίζεται με την χωλότητα του δημοκρατικού προτύπου, όπως αυτό προσδιορίσθηκε μόλις πριν. Τα τρία αυτά επίπεδα συγκροτούν και την αντιφατικότητα της ίδιας της Τουρκικής Δημοκρατίας. Σε τελική ανάλυση, η ιδιαιτερότητα του τουρκικού πολιτεύματος συνοψίζεται στην αδυναμία συγκρότησης μιας ορθολογικής σχέσης μεταξύ πλειοψηφίας – μειοψηφίας. Τόσο σε επίπεδο οργάνωσης κοινωνικών θεσμών, όσο και σε επίπεδο κρατικών οργάνων, οι κεμαλικές αρχές και η ισλαμική ροπή παρεμποδίζουν την φιλελεύθερη και δημοκρατικής λειτουργία του πολιτεύματος, υπό την έννοια της διασφάλισης του πλουραλισμού…