Το νόημα και οι αισθήσεις

Με ποιον τρόπο πρέπει να κατανοήσουμε τις σχέσεις του νου και της γλώσσας με τον κόσμο; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα στο οποίο ο Πάτναμ επιχειρεί να απαντήσει στο παρόν βιβλίο. Η βασική διαπίστωση του Πάτναμ είναι ότι η τρέχουσα συζήτηση βρίσκεται σε αδιέξοδο γιατί οι δυνατές επιλογές μοιάζει να εξαντλούνται σε δύο εξίσου προβληματικές τοποθετήσεις: τον “αντιδραστικό” μεταφυσικό ρεαλισμό και τον “ανεύθυνο” σχετικισμό. Ο πρώτος βασίζεται σε μια μεταφυσική φαντασίωση, η οποία μας καλεί να νοήσουμε τον κόσμο και τη σχέση του με τη γλώσσα και το νου από τη σκοπιά του Θεού. Από την άλλη μεριά, ο ανεύθυνος σχετικισμός, είτε με τη μορφή της αποδόμησης είτε με τη μορφή κάποιου είδους αντιρεαλισμού, οδηγεί στην “απώλεια” του κόσμου. Ο Πάτναμ θεωρεί ότι η σχέση της σκέψης / γλώσσας με τον κόσμο δεν μπορεί να διασαφηνιστεί αν δεν διασαφηνίσουμε ταυτόχρονα τη σχέση της αισθητηριακής αντίληψης με τον κόσμο. Η διάγνωση που κάνει είναι ότι η τρέχουσα συζήτηση βασίζεται σε μια προβληματική εικόνα για τη φύση της αισθητηριακής αντίληψης και τη σχέση του νου με τον κόσμο, η οποία εγκαθιδρύθηκε στις απαρχές της νεότερης φιλοσοφίας. Σύμφωνα με αυτή την εικόνα, τα άμεσα αντικείμενα της αντίληψης είναι νοητικά: η αντιληπτική μας πρόσβαση στον εξωτερικό κόσμο μπορεί να είναι μόνο έμμεση, δηλαδή να επιτελείται μέσω κάποιων εντυπώσεων που κατανοούνται ως αποτελέσματα αιτιακών επιδράσεων του κόσμου στο ανθρώπινο υποκείμενο. Ο Πάτναμ υποστηρίζει ότι αυτή η καρτεσιανή εικόνα είναι καταστροφική για όλη σχεδόν τη μεταφυσική και την γνωσιολογία. Στη θέση της προτείνει τον φυσικό ρεαλισμό βασιζόμενος κυρίως στην παράδοση του αμερικανικού πραγματισμού, στον ύστερο Wittgenstein και τον Austin. Ο φυσικός ρεαλισμός του Πάτναμ έχει στόχο να φέρει την φιλοσοφία και πάλι κοντά στην καθημερινή εμπειρία διορθώνοντας έτσι τις διαστρεβλώσεις στις οποίες έχει οδηγήσει ο καρτεσιανισμός.