Το μακεδονικό ζήτημα και η γέννηση του νέου μακεδονικού ζητήματος

[…] Όταν μιλάμε για Μακεδονία, έχουμε κατά νου ένα γεωγραφικό χώρο με ιστορική ενότητα, που περιελάμβανε την εποχή εκείνη τα δύο βιλαέτια, της Θεσσαλονίκης και του Μοναστηρίου και το νότιο μόνο τμήμα από το Βιλαέτι του Κοσσυφοπεδίου, το οποίο βρισκόταν έξω από τα όρια της Μακεδονίας.Ο πληθυσμός που κατοικούσε αυτές τις περιοχές ήταν ανάμικτος. Έλληνες, Τούρκοι και Βούλγαροι αποτελούσαν ένα αμάλγαμα. Αρβανίτες, Βλάχοι και Εβραίοι συμπλήρωναν το μωσαϊκό. Όλος αυτός ο πληθυσμός ζούσε επί αιώνες κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό.Στις νότιες περιοχές η ελληνική εθνότητα υπερτερούσε, ενώ προς τα βόρεια οι Βούλγαροι ήταν περισσότεροι. Στις πόλεις και τα εμπορικά κέντρα οι Έλληνες ήταν ισχυροί ενώ στις αγροτικές περιοχές ο πληθυσμός ήταν ανάμικτος. Οι Τούρκοι κατοικούσαν στις εύφορες πεδινές περιοχές και η γη τους ανήκε.Οι χάρτες και οι εθνολογικές στατιστικές της εποχής αφθονούν. Η κάθε μία είναι διαφορετική από κάθε άλλη. Στηρίζονταν κυρίως στο κριτήριο της θρησκείας, αλλά όλες αμφισβητούνται, γιατί το εθνικό αίσθημα που μόνο θα έπρεπε να υπολογισθεί δεν ήταν δυνατόν να μετρηθεί. […](από το κείμενο του βιβλίου)