Θερμοκήπιο

Με το “Θερμοκήπιο”, ο Στρατής Δούκας μας δίνει το χρονικό μιας άλλης, εσωτερικής αυτή τη φορά οδοιπορίας. Λιτότητα και αμεσότητα δεν είναι οι μόνες αρετές του λόγου του -γνωστές άλλωστε από την “Ιστορία του αιχμαλώτου”, τον “Οδοιπόρο” και τα “Ενώτια”. Η ημερολογιακή και γι’ αυτό συχνά εξομολογητική γραφή του φτάνει να γίνει μια συγκινητική έκφραση του ήθους μιας γλώσσας, απ’ όπου τα πράγματα, οι άνθρωποι, ο χώρος γενικώτερα, ξεπηδούν ανάγλυφα._x000D_
_x000D_
Το “Θερμοκήπιο” δεν είναι ένας τόπος πραγματικός: είναι μια εποχή βιωμένη έντονα από τον συγγραφέα. Η εσωτερική αφήγηση όμως δεν καταργεί τον υπάρχοντα έξω χώρο. Είναι μάλλον μια δυναμική αναμέτρηση που λήγει σε μια αμοιβαία αποδοχή._x000D_
_x000D_
Για το πρόσωπο που αφηγείται, το “Θερμοκήπιο” είναι πότε καταφύγιο πότε φυλακή. Όπως κι ο εξωτερικός κόσμος πότε ελευθερία πότε εφιάλτης. Έξω είναι το δυνατό φως του ήλιου (χαροποιό άλλοτε, κι άλλοτε σκληρό) -μέσα είναι το γαλακτένιο φως μιας ησυχίας, που κάποτε είναι θαλπωρή και προστασία και κάποτε ψύχρα και μοναξιά. […]_x000D_
_x000D_
Σ’ έναν επαρκή αναγνώστη είναι σίγουρο πως δεν θα ξεφύγει η οξύμωρη δράση του εσωτερικού μονολόγου που μας δίνει ο Στρατής Δούκας στο “Θερμοκήπιο”: γιατί δεν μας στρέφει στο προσωπικό βίωμα του ήρωα -όσο έντονα κι αν περιγράφεται- αλλά εντατικοποιεί τα ερεθίσματα του έξω από το άτομο κόσμου. Στον κλειστό αυτό χώρο φτάνουν μεγεθυμένα τα χρώματα, οι ήχοι, τα αγγίγματα, ο έρωτας μέσα στα πράγματα που κάνει τα φυτά του “Θερμοκηπίου” τόσο ρωμαλέα._x000D_
_x000D_
Μαίρη Κάσου_x000D_
Αθήνα, Σεπτέμβρης 1982_x000D_
_x000D_
_x000D_
Μέσα στο “Θερμοκήπιο” υπάρχει ένα πυκνό πρωτογενές λογοτεχνικό υλικό από το σύνθεμα του οποίου αναπηδάει ο απολογητής μιας ζωής ταγμένης στην αίσθηση των πραγμάτων και των γεγονότων. Συναρπαστική η πλαστικότητα του λόγου. Τον ζυμώνει ο συγγραφέας. Άλλοτες έτσι, άλλοτες αλλιώς, πάντα στον ίδιο αδιάφθορο αισθητικό και εννοιολογικό σκελετό. Όπου αφαιρεί, τον κάνει πιο άμεσο. Όπου προσθέτει, τον κάνει πλαστικότερο. Μ’ αυτό τον τρόπο απελευθερώνεται η πυκνότητα. Δημιουργείται ευαισθησία διάχυτη. Το λυρικό, το βουκολικό, το διαλογιστικό και το ηθικό είναι εναρμονισμένα σε εντύπωση μία. Από τις εκφραστικές του συγκινήσεις, ο Στρατής Δούκας φανερώνει μια αρχοντιά σπάνια. […]_x000D_
_x000D_
Με την “προφορικότητα”, που κατά κανόνα παρουσιάζει το μοντέρνο, το “Θερμοκήπιο” έχει μια πιο ουσιαστική, πιο ριζική αντίληψη της λαϊκής γλώσσας. Δεν έχει απλώς φράση. Έχει κάτι παραπάνω. Έχει φθόγγο. Σαν σύνθεση διηγείται την αρετή του μέτρου. Θέλγει και συχνά ενθουσιάζει ο εξομολογητικός και μαζί αφηγηματικός λόγος. Δεν υπάρχουν πουθενά στο έργο οι γνωστοί από παρόμοια λογοτεχνικά μοτίβα, “αιφνιδιασμοί”._x000D_
_x000D_
Το “Θερμοκήπιο”, σαν λογοτεχνικό τρόπο, το ‘βρίσκω όχι απλώς μοντέρνο αλλά αυθεντικό μέσα στο χώρο της μοντέρνας γραφής. […]_x000D_
_x000D_
Ευάγγελος Ανδρέου