Τα βυζαντινά ανάκτορα και τα πέριξ αυτών ιδρύματα

Ο γιατρός και βυζαντινολόγος Αλέξανδρος Πασπάτης (Χίος 1814 – Αθήνα 1891) περιγράφει εδώ τα ανάκτορα των Βυζαντινών αυτοκρατόρων (στην Κωνσταντινούπολη), τον πυρήνα της πολιτικής ζωής της αυτοκρατορίας του μεσαιωνικού Ελληνισμού και ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για ένα μεγαλειώδες έργο. Ο Πασπάτης, ο οποίος ήταν τότε εγκατεστημένος και εργαζόταν ως ιατρός στην Κωνσταντινούπολη, ανατρέχοντας σε περιγραφές Βυζαντινών συγγραφέων, παριστά με μεγάλη λεπτομέρεια και σαφήνεια τα χαρακτηριστικά όλων των (σωζόμενων) αρχιτεκτονικών μελών των ανακτόρων και των γειτονικών μνημείων (του Ιπποδρόμου, του Επταπυργίου, των βουλευτηρίων, των βαπτιστηρίων, των λουτρών, των κλιμάκων, των κοιτώνων, των θόλων, των τρίκλινων, των πυλών του τείχους, των χριστιανικών ναών κλπ.), τη χρήση τους και την ιστορική τους εξέλιξη. Ο συγγραφέας δεν παραλείπει, βέβαια, να υπογραμμίσει τη σημασία των βυζαντινών ανακτόρων για τους Νεοέλληνες. Στον πρόλογό του, χαρακτηρίζει ευθέως τα ανάκτορα ως “των ημετέρων προγόνων μνημεία” και προτρέπει τους ομοεθνείς του να μελετούν περισσότερο τη βυζαντινή ιστορία. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο ότι ο Πασπάτης αφιερώνει το έργο του στον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο, τον θεμελιωτή της αδιάσπαστης (τρίσημης Αρχαιότητα – Βυζάντιο – Νέος Ελληνισμός) ενότητας του Ελληνισμού. Η αναστατική έκδοση περιλαμβάνει το ευρετήριο των μνημείων και τον έγχρωμο τοπογραφικό χάρτη του συγγραφέα με “τα βυζαντινά ανάκτορα και τα πέριξ αυτών ιδρύματα” με 65 επισημασμένα σημεία.