Τα θεμέλια του δεκάτου ενάτου αιώνος

“Σε αυτό το πρώτο βιβλίο είναι καθήκον μου να επιχειρήσω να αποκαλύψω τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίζεται ο δέκατος ένατος αιώνας. Αυτό θεώρησα, όπως ανέφερα προηγουμένως, ως το πιο δύσκολο και σημαντικό κομμάτι του συνολικού έργου, επομένως του αφιέρωσα δύο τόμους. Στο πεδίο της ιστορίας, κατανόηση σημαίνει να βλέπεις την εξέλιξη του παρόντος από το παρελθόν. Ακόμα και όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα γεγονός που δεν μπορεί να εξηγηθεί σε βάθος, όπως συμβαίνει στην περίπτωση κάθε εξέχουσας προσωπικότητας και κάθε χώρας με έντονη δυναμική κατά την πρώτη εμφάνισή της στο προσκήνιο της ιστορίας, παρατηρούμε την σύνδεση με το παρελθόν, και από αυτό το σημείο σύνδεσης πρέπει να ξεκινήσουμε, εάν θέλουμε να διαμορφώσουμε μια σωστή εκτίμηση. Εάν σχεδιάσουμε μια φανταστική γραμμή που διαχωρίζει τον δέκατο ένατο από όλους τους προηγούμενους αιώνες, καταστρέφουμε αμέσως κάθε δυνατότητα κριτικής κατανόησης της συγκεκριμένης εποχής. Ο δέκατος ένατος αιώνας δεν είναι το παιδί των προηγούμενων εποχών – διότι ένα παιδί ξεκινάει τη ζωή του ως άγραφος πίνακας – αλλά είναι το άμεσο αποτέλεσμά τους· από μαθηματικής άποψης, είναι το άθροισμά τους, με όρους φυσιολογίας, είναι ένα στάδιο της ζωής. Έχουμε κληρονομήσει γνώσεις, επιτεύγματα, σκέψεις, κ.λπ., έχουμε κληρονομήσει επιπλέον μια ορισμένη διανομή οικονομικής δύναμης, έχουμε κληρονομήσει λάθη και αλήθειες, αντιλήψεις, ιδανικά, δεισιδαιμονίες: πολλά από αυτά μας έχουν γίνει τόσο οικεία ώστε οποιεσδήποτε άλλες συνθήκες θα μας φαίνονταν αδιανόητες. Κάποια γεγονότα που περιμέναμε, έχουν καθυστερήσει, κάποια άλλα εμφανίστηκαν τόσο ξαφνικά σαν να ήταν ασύνδετα με το παρελθόν και το μέλλον, και παρόλο που οι ρίζες αυτών των νέων λουλουδιών φτάνουν μέχρι τις ξεχασμένες γενιές, τα εκπληκτικά άνθη τους μοιάζουν σαν να είναι κάτι εντελώς νέο. Κυρίως, έχουμε κληρονομήσει το αίμα και το σώμα με το οποίο, και μέσα στο οποίο, ζούμε”.”Η θεωρία του Πλάτωνα περί ιδεών έχει την ίδια σχέση με τη μεταφυσική όσο και η ατομική θεωρία του Δημοκρίτου συνδέεται με τον φυσικό κόσμο: είναι δημιουργήματα μια ελεύθερης, δημιουργικής, μορφοποιητικής δύναμης και μέσα τους, όπως και σε όλα τα έργα τέχνης, αναβλύζει μια ανεξάντλητη πηγή συμβολικής αλήθειας. Τέτοια δημιουργήματα έχουν την ίδια σχέση με τα υλικά, χειροπιαστά γεγονότα που ο ήλιος έχει με τα λουλούδια. Η ελληνική επίδραση όμως δεν ήταν μια ευλογία δίχως προϋποθέσεις. Πολλά απ’ όσα έχουμε λάβει από τους Έλληνες ακόμα βαραίνουν την παραπαίουσα κουλτούρα μας σαν εφιάλτης. Όμως η αγαθή αυτή κληρονομιά που έχουμε από τους Έλληνες είναι, πρωτίστως και κυρίως, το φως του ήλιου που κάνει τα λουλούδια ν’ ανοίγουν τα πέταλά τους”.Houston Stewart Chamberlain