Ψυχολογώντας την θρησκεία

Ο πανελληνίως καταξιωμένος ψυχίατρος Ματθαίος Γιωσαφάτ γράφει ότι «όλες οι θρησκείες μυθολογούν πώς γίνεται η συνειδητοποίηση του κόσμου γύρω μας» και επισημαίνει ότι «μας εισάγουν από πολύ μικρά στην κατάλληλη διαπαιδαγώγηση» κατακλείοντας το περισπούδαστο έργο του με την διάγνωση: «εφόσον είμαστε πολιτισμένοι, όλοι έχουμε κάποια προβλήματα, άλλοι περισσότερα, άλλοι λιγότερα».Ο αείμνηστος Μάριος Μαρκίδης, καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, παρατηρούσε: «Δεν πρέπει να διστάζουμε να προβαίνουμε στην αναθεώρηση της σχέσης του ανθρώπου με την φύση. Ισως να μην είμαστε, ‘φυσικοί’. Είμαστε οπωσδήποτε μεταποιημένοι. Μέσα σ’ αυτή την μετα-ποίηση είναι που πρέπει να ελέγξουμε την μυστηριώδη λειτουργία του αληθινού Θεού».Ποια σημασία έχουν αυτές οι διαπιστώσεις για την ψυχολογία της θρησκείας;Ποιο μπορεί να είναι το μέλλον της θρησκείας σήμερα πια στον 21ο αιώνα μετά από δυο κοσμοϊστορικές επαναστάσεις (1789, 1917), δυο παγκόσμιους πολέμους (1914-1918, 1939-1944), επανειλημμένα ολοκαυτώματα από το ΄Αουσβιτς και το Γκουλάγκ μέχρι την Χιροσίμα και το Τσέρνομπιλ καθώς και μια παταγώδη πτώση του τελευταίου ολοκληρωτισμού της ιστορίας (1989);Άραγε η θρησκεία λειτουργεί θεραπευτικά προσφέροντας στον ταλανιζόμενο συνάνθρωπό μας δυο σπάνια αντίδοτα της μοναξιάς του, που είναι τα σύμβολα και η κοινότητα σημαίνοντας το άνοιγμα του ανθρώπου στον χώρο (κοινωνία) και στον χρόνο (παράδοση); Σε μια κοινωνία χωρίς επικοινωνία, ημοναδικότητα του ανθρώπου σκιάζεται από την μοναχικότητα του ατόμου, οι δεσμοί διαστρέφονται σε δεσμά, ο κύκλος καταντά κλοιός, αλλά και η ατομικότητα δεν μπορεί ακόμα να ανασυγκροτήσει μια νέα συλλογικότητα. Το αμείλικτο ερώτημα που ορθώνεται αφορά την λειτουργία της θρησκείας μέσαστον ψυχισμό του σημερινού ανθρώπου. Κι αυτό είναι το θέμα που πραγματεύεται η ψυχολογία της θρησκείας τώρα πια.