Περί επιστημονικής δεοντολογίας και πρακτικής

Σήμερα, ένα κείμενο για την επιστημονική δεοντολογία μπορεί για πολλούς να μοιάζει με συζήτηση για το αυτονόητο ή με έξοδο φαντασμάτων από το χρονοντούλαπο της επιστημονικής ιστορίας. Ωστόσο, η διαχρονικότητα του δέοντος στην επιστήμη και η προσήλωση σε αυτό ούτε είναι πάντα και για όλους αυτονόητες ούτε μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αποτέλεσαν πάντα μια σταθερά για κάθε συνθήκη επιστημονικής παραγωγής. Στην Ελλάδα το ζήτημα της επιστημονικής δεοντολογίας δεν φαίνεται να μας έχει απασχολήσει αρκετά, άρα θεωρούμε ότι το πόνημά μας συμπληρώνει ένα υπάρχον κενό στον τομέα αυτό. Από την άλλη, σήμερα οι κοινωνικές συνθήκες παραγωγής της επιστήμης έχουν μεταβληθεί σημαντικά και έχουν προσανατολιστεί σε αγοραίες αξίες. Ίσως, λοιπόν, τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για να εδραιώσουμε και να διακηρύξουμε την προσήλωσή μας σε δεοντολογικές αρχές που συγκροτήθηκαν σε σώμα σε άλλες καλύτερες, αν όχι και πιο “αθώες”, περιόδους για την επιστήμη. Παρόλο που η τήρηση των δεοντολογικών αρχών εξυπακούεται για κάθε επιστημονική διαδικασία, σήμερα μοιάζει πιο επιτακτικό από ποτέ να επικεντρωθούμε στο ζήτημα της δεοντολογίας της επιστημονικής πρακτικής και της έρευνας. Οι φοιτητές και οι νέοι ερευνητές πρέπει να μάθουν εξαρχής και να εμπεδώσουν ότι η επιστήμη, για να είναι επιστήμη, θα πρέπει να ακολουθεί ένα σύστημα δεοντολογικών αρχών οι οποίες αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της επιστημονικής παραγωγής. Το ζήτημα της επιστημονικής δεοντολογίας δεν αρκεί να αποτελεί -όταν αποτελεί- ένα μικρό κεφάλαιο κάποιου εγχειριδίου επιστημονικής μεθοδολογίας ή ένα από τα θέματα συζήτησης σε μια σειρά πανεπιστημιακών παραδόσεων. Θα πρέπει να συνιστά αυτοτελές και εκτενές τμήμα της εκπαίδευσης των επιστημόνων σε προπτυχιακό και σε μεταπτυχιακό επίπεδο.