Πέρα από το άτομο

Ανασκοπώντας την ιστορική διαδρομή του Ελληνισμού διαπιστώνουμε ότι δεν είναι η εξατομίκευση που μας λείπει, αλλά το συλλογικό πνεύμα. Το τρένο της εξατομίκευσης το είχαν πάρει οι Έλληνες ήδη από την ομηρική εποχή και το εκτροχίασαν, εκεί κάπου στον τέταρτο π.Χ. αιώνα. Γνώρισαν πολύ καλά την εξατομίκευση μέχρι την έσχατη ολοκλήρωσή της: την αποσύνθεση του Ατόμου, το σοφιστικό και το σχετικιστικό πνεύμα, τον γραικυλισμό και τον μηδενισμό. Η ελληνιστική και η ρωμαϊκή εποχή χαρακτηρίζονται ακριβώς από την παρατεταμένη κρίση της ελληνικής εξατομίκευσης. Εφεξής το πρόβλημα των Ελλήνων δεν ήταν πώς θα “γίνουν άτομα”, αφού ήταν ήδη, αλλά πώς θα ξεπεράσουν το δίπολο κολεκτιβισμού-ατομικισμού. Πώς θα αποφύγουν την υποστροφή στην κολεκτιβιστική βαρβαρότητα, στην οποία κινδυνεύει να καταποντιστεί η εξατομίκευση στη φάση της ολοκλήρωσής της. Ή αλλιώς: πώς θα αναπτύξουν συλλογικό πνεύμα, χωρίς να χάσουν την ατομικότητά τους. Η περιπέτεια της ελληνικής ταυτότητας είναι το διαχρονικό αυτό τάνυσμα του Ελληνισμού να υπερβεί την πόλωση ατομικισμού-κολεκτιβισμού. Κι αυτό ακριβώς προσπαθεί να συλλάβει τούτο το βιβλίο. Εξ ου και ο τίτλος του.