Πέρα από τη μεταφυσική και τον επιστημονισμό

Η πολύπλευρη κρίση του “παγκοσμιοποιημένου” καπιταλισμού, της οποίας είμαστε πλέον μάρτυρες, επιβάλλει την ανανέωση των θεωρητικών εργαλείων της κριτικής σκέψης, εφόσον αυτή συνεχίζει να αρνείται το συμβιβασμό με την “ωμή πραγματικότητα”. Το μεσοπολεμικό έργο του Μαξ Χορκχάιμερ μάς είναι απ’ αυτή την άποψη εξαιρειτικά οικείο, καθώς επιχειρούσε εξαρχής να αντιμετωπίσει διλήμματα ανάλογα μ’ αυτά μιας σύγχρονης κριτικής θεωρίας. Ο “διεπιστημονικός υλισμός” του Horkheimer ήθελε να αποτελέσει έλλογη απάντηση στην κοινωνική και πολιτισμική κρίση των ανεπτυγμένων κοινωνιών του Μεσοπολέμου – απάντηση που θα απέφευγε τόσο την οπισθοχώρηση στη μεταφυσική όσο και την προσχώρηση σ’ έναν μονόπλευρο επιστημονισμό, συνδυάζοντας προσφυώς τη φιλοσοφία με την επιστήμη. Η προσεκτική ανασυγκρότηση αυτού του πρώιμου προγράμματος, που ενέπνευσε τον κύκλο του Ινστιτούτου Κοινωνικής Έρευνας της Φρανκφούρτης μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’40, αποκαλύπτει την αμείωτη επικαιρότητα μιας ριζοσπαστικής κοινωνικής σκέψης και υποδεικνύει τα θεωρητικά οφέλη που θα μπορούσαμε να αποκομίσουμε από μια “υλιστική διόρθωση” της σύγχρονης επικοινωνιακής κριτικής θεωρίας.