Όψεις του σύγχρονου ανορθολογισμού

[…] Περισσότερο όμως πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να μας προβληματίσει η εισβολή του ανορθολογισμού στους χώρους της φιλοσοφίας και της επιστήμης. Η εισβολή αυτή έχει βέβαια της απαρχές της σε μια απόλυτα δικαιολογημένη αμφισβήτηση της ιδεολογίας του Διαφωτισμού. Αρκετοί πράγματι φιλόσοφοι διαπίστωσαν τις δυσκολίες ή και την αδυναμία εφαρμογής στις επιστήμες του ανθρώπου των μεθόδων που είχαν προαγάγει οι επιστήμες της φύσης, και συνακόλουθα, αναζήτησαν άλλους τρόπους προσέγγισης και κατανόησης των ψυχικών και κοινωνικών φαινομένων. Άλλοι πάλι αποδύθηκαν σε μια εύστοχη κριτική της εργαλειακής χρήσης του ορθού λόγου, η οποία είχε οδηγήσει την ανθρωπότητα σε τραυματικές εμπειρίες. Κι άλλοι επισήμαναν το συμβατικό χαρακτήρα ορισμένων επιστημονικών “αληθειών”. Από την άλλη μεριά, η ίδια η φυσική επιστήμη με τη θεωρία της σχετικότητας και τη θεωρία των κβάντα απαξίωσε τη νευτώνεια μηχανική, που είχε σταθεί ίνδαλμα επιστημονικής ορθολογικότητας για τους διαφωτιστές, ενώ η αρχή της απροσδιοριστίας του Heisenberg έσπειρε αμφιβολίες για την εγκυρότητα της αιτιοκρατίας. Οι προβάσεις αυτές της φιλοσοφικής και της επιστημονικής σκέψης κάθε άλλο βέβαια παρά ανορθολογικές θα μπορούσαν να θεωρηθούν. Αναμφισβήτητα όμως, μέσα από τις αναπόφευκτες παρερμηνείες τους, δημιούργησαν ένα κλίμα αβεβαιότητας και ανησυχίας, πρόσφορο για ανορθολογικού τύπου παρεκβάσεις και υπερβάσεις. […](Από την προσφώνηση του Σάββα Κονταράτου)