Ο Παπαδιαμάντης, η Ελλάδα και ο κόσμος μας

Έναν διάλογο με το πρόσφατο δοκίμιο του Λάκη Προγκίδη “Υπό τήν παπαδιαμαντικήν δρυν” ανοίγει εδώ ο Γιάννης Κιουρτσάκης, πιστεύοντας ότι, πέρα από τις όποιες αντιρρήσεις, μας κάνει να δούμε με νέο βλέμμα και τον Παπαδιαμάντη και την Ελλάδα και τον σημερινό μας κόσμο.Δείχνοντας πως το μυθιστόρημα -τέχνη γεννημένη στην ατομοκεντρική Δύση των Νέων Χρόνων- αντιπαραθέτει το μυστήριο του συγκεκριμένου ατόμου στη χρησιμοθηρική αφαίρεση ενός Ανθρώπου αφέντη και καταναλωτή της φύσης, ο Προγκίδης αγγίζει τη ρίζα της ύβρεως που ρημάζει σήμερα τον πλανήτη.Θεωρώντας, εξάλλου, ότι το παπαδιαμαντικό έργο μπολιάζει τούτη την τέχνη με το παράδειγμα ενός μη ατομοκεντρικού προσώπου, φωτίζει τον νεοελληνικό ψυχισμό ως ιδιόμορφο σύμπλεγμα ελληνισμού και χριστιανισμού.Βλέποντας, τέλος, την τέχνη ως αυθυπέρβαση του εγώ και μήτρα της ανθρώπινης δημιουργίας, ο κριτικός ξανοίγεται σ’ έναν ευρύτερο στοχασμό για τον πολιτισμό, που είναι συνάμα ένα ανθρωπολογικό πρόταγμα: “Δημιουργείς, άρα υπάρχω” αναφωνεί ο Προγκίδης, αντιτάσσοντας στο καρτεσιανό εγωκεντρικό αξίωμα “Σκέφτομαι, άρα υπάρχω” το συν-ανθρώπινο “εγώ-εσύ”, ως θεμέλιο ενός φιλικού εμείς. Αυτό το -ουτοπικό, ίσως- πρόταγμα, απαντά ο Κιουρτσάκης, είναι σήμερα η πιο αξιόπιστη πυξίδα για να πορευτούμε σ’ έναν κόσμο που βαδίζει στα τυφλά.Ένας διάλογος με πολλούς παραλήπτες, που αξίζει να ανοιχτεί σε πολύ περισσότερους γιατί μας αφορά όλους.