Ο ανθρωπισμός της εκκοσμίκευσης

Το καίριο δίλημμα των καιρών μας είναι τούτο: ανθρωπισμός ή ατομικισμός; Επείγει να διατηρήσουμε τον ανθρωπισμό της νεωτερικότητας και ταυτόχρονα να απαλλαγούμε από τον ατομικισμό. Πρόκειται για ένα εγχείρημα που θέλει να μας απελευθερώσει χωρίς να μας αλλοτριώσει, να μας απολυτρώσει δίχως να μας αποξενώσει , να μας αποδεσμεύσει χωρίς να μας αποχαλινώσει, να μας απαλλάξει από τα δεσμά δίχως να χαθούν οι δεσμοί μας. Είναι ο διαφωτισμός του διαφωτισμού. Ανθρωπισμός χωρίς ατομικισμό: αυτό χρειάζεται να διδαχθεί ο διαφωτισμός για να αρτιωθεί και να επιβιώσει στο μέλλον. Να διαφωτισθεί ο διαφωτισμός! Μόνο διαφωτισμένος διαφωτισμός, δηλαδή ανθρωπισμός χωρίς ατομικισμό, έχει μέλλον. Αλλιώτικα θα καταντά αναξιόπιστος, με αποτέλεσμα να τροφοδοτείται ο ολοκληρωτισμός.