Η πορεία προς το ευρωπαϊκό σύνταγμα και η πρόσφατη αναθεώρηση του ελληνικού συντάγματος

Στον παρόντα τόμο έχουν συγκεντρωθεί οι εισηγήσεις και παρεμβάσεις που παρουσιάστηκαν στο διεθνές συνέδριο του Κέντρου Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου (28 και 29 Οκτωβρίου 2001). Αντικείμενο του συνεδρίου ήταν η σύνδεση της αναθεώρησης του ελληνικού Συντάγματος που ολοκληρώθηκε την Άνοιξη του 2001 με την πορεία προς ένα Σύνταγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα φαινομενικώς άσχετα μεταξύ τους δύο αυτά στοιχεία κεντρίζουν το ενδιαφέρον του ερευνητή του συνταγματικού δικαίου, καθώς η αναθεώρηση του ελληνικού συντάγματος σε ένα μεγάλο βαθμό υπαγορεύθηκε από τις εξελίξεις στον ευρωπαϊκό χώρο, ενώ και η σταδιακή αποδοχή της ιδέας για ένα Ευρωπαϊκό Σύνταγμα τελεί σε στενή συνάφεια προς τις συνταγματικές εξελίξεις των κρατών μελών. Φαινόμενα όπως η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, η προοδευτική μετάβαση των οργανισμών κοινής ωφέλειας από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, η διευκόλυνση και επιτάχυνση της διακίνησης των πληροφοριών που επέφερε το διαδίκτυο, αλλά και η ανάδειξη της σημασίας των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης οφείλουν να αντιμετωπισθούν στο πλαίσιο του εθνικού συντάγματος και επιβάλλουν είτε την αναθεώρηση των κρίσιμων συνταγματικών διατάξεων, είτε την προσθήκη νέων συνταγματικών ρυθμίσεων. Εύλογο ήταν τα περισσότερα από τα ζητήματα αυτά να απασχολήσουν τον Έλληνα αναθεωρητικό νομοθέτη και να αποτυπωθούν στο τελικώς ψηφισθέν κείμενο του συντάγματος. Πρέπει να τονισθεί ιδιαιτέρως ότι μείζον αντικείμενο της αναθεώρησης αποτέλεσε και η συμμετοχή της χώρας μας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ιδίως μάλιστα ενόψει της εισόδου της Ελλάδας στην τρίτη φάση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο αρχίζει να αναδεικνύεται η προοπτική δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Συντάγματος μέχρι το έτος 2004. Με αφορμή μία συζήτηση που έχει ξεκινήσει εδώ και δύο δεκαετίες περίπου και παρά τις δυσχέρειες στην αποδοχή ενός «Συντάγματος» για την Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή για ένα μόρφωμα που δεν είναι (ακόμη) κράτος και δεν διαθέτει (ακόμη) λαό, αυτή την περίοδο προωθείται η σύνταξη ενός Συντάγματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ένα ειδικό σώμα από εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, των εθνικών κοινοβουλίων, των κυβερνήσεων με την συμμετοχή και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.