Η μοναξιά του Γιοχάνες Μπραμς

Με αφετηρία ένα γράμμα του Γκούσταβ Μάλερ στον Μπρούνο Βάλτερ, μια «αναπαράσταση» των τελευταίων χρόνων του Μπραμς, με έμφαση στην «ανθρώπινη» αντιμετώπιση, που θα ζωντανέψει και το συνθέτη και τον άνθρωπο μέσα από μιαν ιδιάζουσα και μάλλον ασυνήθιστη εικόνα. Εγχείρημα που φιλοδοξεί να γίνει «απτή» η συγκεκριμένη ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής των φευγαλέων αναμνήσεων και των μελαγχολικών τόνων. Μακριά από το είδος μυθιστορηματικής βιογραφίας, συγκεκριμένα βιογραφικά στοιχεία ενσωματώνονται σε μια κάπως υποθετική ατμόσφαιρα και καταστάσεις που οπωσδήποτε δεν βρίσκονται μακριά από την πραγματικότητα. Γίνεται συνοπτική μνεία και σύντομη αναφορά στα νεανικά χρόνια, καθώς και στα χρόνια καθιέρωσης και λαμπρής δημιουργικής πορείας (1860-1884). Η περίοδος και τα έργα αυτά είναι γενικά γνωστά και στόχος του μελετήματος δεν είναι μια πλήρης μουσική βιογραφία του Μπραμς. Αντίθετα, γίνεται εκτεταμένη αναφορά και παρέχονται αναλύσεις όλων των σημαδιακών έργων της τελευταίας επταετίας (1890-1896), με αφετηρία και σημείο αναφοράς την Τέταρτη Συμφωνία του 1884/5. Στα περισσότερα από αυτά (οπωσδήποτε όχι σε όλα) είναι φανερή μια φθινοπωρινή ατμόσφαιρα, η εσωτερικότητα και ασκητική λιτότητα των εκφραστικών μέσων, το κλίμα και το αίσθημα αποχαιρετισμού για όσα οριστικά χάθηκαν. Από τη μια στέκει ο συνθέτης Μπραμς και το έργο. Από την άλλη ο άνθρωπος Μπραμς στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Και ταυτόχρονα η αυλαία πέφτει πάνω σ’ έναν κόσμο που παρέρχεται: τη Βιέννη με την ανεπανάληπτη ατμόσφαιρά της στα τέλη του 19ου αιώνα. Αυτός ο κόσμος σε όλες τις εκδηλώσεις και εκφράσεις του αλλάζει και διαφοροποιείται. Ριζικές αλλοιώσεις και στη μουσική: σ’ ένα διάστημα μέχρι 30 με 35 χρόνια θα επιβληθούν διαδοχικά ο Μάλερ, ο Ντεμπυσύ, ο Ραβέλ, ο Στραβίνσκυ, ο Σαίνμπεργκ, ο Βέμπερν, ο Μπάρτοκ, με έργα τους που θα σημαδέψουν τον καινούριο αιώνα. Ο Μπραμς θα παραμείνει ο τελευταίος κλασικός του μεγάλου ρομαντισμού στο λυκόφως του περασμένου αιώνα, στην «απέναντι όχθη», και μαζί του θα κλείσει μια μεγάλη εποχή.