Η Ευρώπη σε κρίση: Ανάμεσα σε δίκαιο και πολιτική

Το δίκαιο ως αποτέλεσμα της ίδιας της πολιτικής διαδικασίας οφείλει να αναγνωρίσει εκ νέου την αναιρεσιμότητα και την εν δυνάμει μεταβλητότητα και ιστορικότητα των πολιτικο-νομικών διακυβευμάτων και αποφάσεων. Η ουσιαστική υπονόμευση της δημοκρατίας ελλοχεύει όταν αίρεται αυτή η διαπερατότητα των πολιτικών σχέσεων, με μια φράση: όταν αίρεται η πολιτική ποιότητα του δικαίου. Σίγουρο είναι εντούτοις ότι δεν υφίσταται διέξοδος από την πολύπλευρη κρίση της Ένωσης χωρίς την επαναζωογόνηση της δημοκρατικής της συνταγματοποίησης.Das Recht selbst als Resultat des politischen Prozesses gewinnt seinen politischen Gehalt indem es genau diese Anderbarkeit, Gestaltbarkeit und immanente Unbestimmtheit politisch-rechtlicher Fragen anerkennt. Es ist zutreffend formuliert worden, daβ Demokratie immer dann in Gefahr sei, wenn “dieses Grundverstandnis von der Kontingenz, der Anderbarkeit und der Offenheit der politischen Verhaltnisse, kurz: der politischen Qualitat des Rechts, verloren geht”. Es liegt also auf der Hand, daβ es gerade heute so wichtig ist, den Konstitutionalisierungsprozess der Europaischen Union wiederzubeleben und offen uber die Notwendigkeit und den Inhalt einer europaischen Verfassungsidentitat zu diskutieren.