Η χριστιανοσύνη ή άλλως Ευρώπη

Η “Χριστιανοσύνη ή άλλως Ευρώπη” είναι ένα πολιτικό δοκίμιο του Νοβάλις γραμμένο στα 1799 υπό την άμεση επίδραση των “Λόγων” του Σλαϊερμάχερ για τη θρησκεία. Εκ πρώτης όψεως εμφανίζεται ως ένας ύμνος στη μεσαιωνική χριστιανοσύνη και έχει από πολλούς θεωρηθεί δείγμα μιας αντιδραστικής τάσης, που χαρακτηρίζει όχι μόνο τον Νοβάλις αλλά και τον γερμανικό ρομαντισμό γενικότερα. Ωστόσο το επιχείρημα του Νοβάλις δεν στρέφεται ενάντια στην αλλαγή και την εξέλιξη: “προϊούσες, διαρκώς διευρυνόμενες εξελικτικές διεργασίες αποτελούν το υλικό της ιστορίας”, πιστεύει ο ευαίσθητος ποιητής. Και αυτή η κατεύθυνση προς το μέλλον ακυρώνει την αποτίμηση της Χριστιανοσύνης ως “αντιδραστικού” δοκιμίου και την καθιστά έργο προγραμματικό.