Εκκλησιαστικός λόγος και λαϊκός πολιτισμός τον 16ο αιώνα: Η περίπτωση του Παχωμίου Ρουσάνου

Ο ζακύνθιος μοναχός Παχώμιος Ρουσάνος ήταν ο επίσημος αναπαραγωγός του αυθεντικού και ηγεμονικού λόγου της Ανατολικής Εκκλησίας τον 16ο αι., ο κύριος “ιδεολογικός πυλωρός” του θεολογικού συστήματός της. Στην παρούσα εργασία αναλύεται ο αυτόκλητος αγώνας του να απαλλάξει το “ελληνίζον” στη θρησκευτική συμπεριφορά του ποιμνίου της από τη “διπλή ταυτότητά” του και να τη μετασχηματίσει σε ακραιφνώς ορθόδοξη χριστιανική, μεταλλαγή που θα το οδηγούσε στην επίτευξη της διαχρονικής στοχοθεσίας της Ορθοδοξίας: τη σωτηρία της ψυχής. Η στάση της Εκκλησίας έναντι κάποιων μορφών του λαϊκού πολιτισμού (είτε ως αρχαιοελληνικών “συνεχειών”, είτε ως δημιουργημάτων των νέων συνθηκών της λαϊκής ζωής) είναι πανομοιότυπη από της υπάρξεως της μέχρι και σήμερα. Τα κείμενα του Ρουσάνου, λοιπόν, τα σχετιζόμενα αμέσως ή εμμέσως με το αξιακό σύστημα του λαϊκού πολιτισμού, είναι ένας “συνεχιζόμενος διάλογος” ανάμεσα στα δεδομένα του 16ου αι. με αυτά των προηγουμένων αιώνων, αλλά και όσων επακολούθησαν. Όμως η “ελληνίζουσα” λαϊκή παράδοση επιβίωσε. Τα περισσότερα από τα καταγγελλόμενα ανά τους αιώνες “ειδωλολατρικά” έθιμα συνεχίζουν να υφίστανται μέχρι σήμερα, είτε ως επιβιώσεις είτε ως φολκλορικού ενδιαφέροντος αναβιώσεις.