Εισαγωγή στον Καστοριάδη

Φιλόσοφος, οικονομολόγος και ψυχαναλυτής, ο Κορνήλιος Καστοριάδης (1922-1997), συνιδρυτής της επιθεώρησης “Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα” (“Socialisme ou Barbarie”), υπήρξε ένας από τους συγγραφείς αναφοράς για τη γενιά του 1968. Η εκ των έσω κριτική του στον μαρξισμό τον οδήγησε να ξαναθέσει υπό αμφισβήτηση τις ντετερμινιστικές αντιλήψεις της ιστορίας. Σε αυτές αντιπαράθεσε την ιδέα μιας θέσμισης της κοινωνίας από φαντασιακά μορφώματα τα οποία διαδέχονται το ένα το άλλο χωρίς να παράγονται με προβλέψιμο τρόπο το ένα από το άλλο. Από τη μαρξιστική κληρονομιά, ωστόσο, ο Καστοριάδης κρατά το επαναστατικό πρόταγμα, το πρόταγμα μιας κοινότητας στην οποία η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του κάθε ατόμου θα είναι συνθήκη της ελεύθερης ανάπτυξης όλων. Αυτό ακριβώς όμως καθιστά επίκαιρη τη σκέψη του Καστοριάδη: καταδεικνύει ότι αυτός ο ορίζοντας ελευθερίας μάς αφορά πάντα, καθ’ όσον το πρόταγμα της αυτονομίας δεν αποβλέπει στην ονειρώδη τελειότητα ενός μελλοντικού κράτους, ούτε σε μια διάφανη κοινωνία, αλλά σε μια ριζοσπαστική δημοκρατία, στην οποία οι πολίτες δεν πιστεύουν πλέον ότι οι θεσμοί είναι επιβεβλημένοι από την ιστορική αναγκαιότητα, αλλά γνωρίζουν ότι είναι δική τους ευθύνη να τους διατηρήσουν ή να τους μετασχηματίσουν.