Τροχιές σε σύμπτωση

Οι σχέσεις που δημιουργήθηκαν, κατά την περίοδο 1950-85, ανάμεσα στον αγροτικό χώρο και την κοινωνική συγκρότηση του αστεακού χώρου δεν μελετήθηκαν επαρκώς. Τούτο οφείλεται στο ότι ο αγροτικός χώρος θεωρήθηκε ομοιογενής και, έτσι, η αποδιάρθρωσή του συναρτήθηκε αποκλειστικά με εξωγενείς παράγοντες, όπως η οικονομική ανάπτυξη και η κρατική επέκταση. Ο συγγραφέας αμφισβητεί την ορθότητα αυτής της άποψης και, προωθώντας την υπόθεση της ετερογένειας του αγροτικού χώρου, εξετάζει εμπειρικά την περίπτωση της Βόρειας Ελλάδας. Η ετερογένεια του αγροτικού χώρου προέκυψε από τη δράση ιστορικών παραγόντων, πριν εμπορευματοποιηθεί η αγροτική οικονομία και πριν επεκταθούν οι κρατικοί μηχανισμοί και, κυρίως, η δημόσια εκπαίδευση. Η εμπορευματοποίηση και η κρατική επέκταση συναρθρώθηκαν, το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, με τις κοινωνικές δομές του αγροτικού χώρου και δημιούργησαν ορισμένα εντόπια συστήματα κοινωνικών κατατάξεων. Η δυναμική των τελευταίων, η οποία σχηματοποιείται στη δομή των κοινωνικών μετατάξεων, συνιστά την ερμηνευτική αρχή της αγροτικής εξόδου της περιόδου 1950-85. Απ’ αυτή την οπτική, ο σχηματισμός του αστεακού χώρου εργασίας εμφανίζεται ως το αποτέλεσμα μιας δομικής σταθερότητας που ενυπάρχει στο ρεύμα των κοινωνικών μετατάξεων.