Ρωμανός, ο ψηφωτής στη Ραβέννα

Έγιναν συνεργεία που έφερναν τα στρογγυλεμένα βότσαλα από την παραλιακή ακτή. Από εκεί κοντά αλλά και από πιο μακριά. Μετά τα χωρίζαμε κατά μέγεθος και κατά χρώμα. Τα μικρότερα τα κρατούσαμε για τις λεπτομέρειες των προσώπων. Τα λίγο μεγαλύτερα τα χρησιμοποιήσαμε για το βάθος, τα ρούχα, τις διακοσμήσεις. Το βάθος των εικόνων στη Δύση το έλεγαν “φόντο”. Εμείς το λέγαμε και “κάμπο”. Τα μεγαλύτερα τα κρατήσαμε για το δάπεδο, χωριστά τα λευκά από τα μαύρα. Τα υπόλοιπα λευκά έπρεπε να βαφούν έτσι ώστε να αποκτήσουν τα χρώματα και τις αποχρώσεις που είχε σχεδιάσει ο θείος. Το χρυσό ήταν το πιο δύσκολο χρώμα και χρειαζόμασταν πολύ. Οι χρυσές και οι ασημένιες ψηφίδες απαιτούσαν ιδιαίτερη επεξεργασία. Ήταν καμωμένες στα ντόπια εργαστήρια από γυαλί, το οποίο στη συνέχεια επιστρωνόταν με λεπτά φύλλα χρυσού ή ασημιού. Σε αυτά τα εργαστήρια κατασκεύαζαν ζωγραφιές πάνω στο γυαλί. Οι ζωγραφιές στο φως έπαιρναν ζωή μέσα από τις αντανακλάσεις και με μάγευαν. Τέτοια δεν είχα δει στην Πόλη.