“Επί ξυρού ακμής”

Οι μελέτες του τόμου αναφέρονται σε ποικίλες πτυχές του νεοελληνικού θεάτρου του 19ου και 20ού αιώνα: δραματουργία, κριτική, μετάφραση, σκηνική πρακτική, επιδράσεις του παγκόσμιου θεάτρου στο νεοελληνικό, ακόμη και σχέσεις του θεάτρου με άλλες τέχνες ή μορφές λόγου (κινηματογράφος, χορός, λογοτεχνία). Μέσα από τον εντοπισμό και τη μελέτη των επιμέρους φαινομένων αναδύονται γενικότεροι προβληματισμοί, με αποτέλεσμα το κάθε θεατρικό γεγονός να εντάσσεται και να ερμηνεύεται κάθε φορά μέσα από το ιδιαίτερο ιστορικό, ιδεολογικό και αισθητικό περιβάλλον του. Πίσω από κάθε κείμενο δεσπόζει πάντα ένα κεντρικό ερώτημα, το οποίο κεντρίζει την επιστημονική περιέργεια και σπρώχνει τον ερευνητή στην ερμηνεία. Ποιο είναι το βασικό ιδεολογικό πλέγμα που οδηγεί στην αναβίωση της ξεχασμένης αναγεννησιακής κρητικής δραματουργίας κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, μετά από αιώνες σκηνικής λήθης; Ποιος είναι ο κεντρικός ιδεολογικός άξονας ερμηνείας της σαιξπηρικής δραματουργίας από τον μεταφραστή της Βασίλη Ρώτα; Πώς αντιμετωπίζει η μεταπολεμική αριστερή διανόηση την πρωτοπορία, με αφορμή τη δραματουργία του F. G. Lorca; Ποιες είναι οι βαθύτερες καλλιτεχνικές συνάφειες του Αμερικανού δραματουργού Τennessee Williams και του Έλληνα σκηνοθέτη του Κάρολου Κουν; Σε ποιο βαθμό η ελληνική δραματουργία επηρεάζεται από την κινηματογραφική τεχνική; Ποιο είναι το σημείο συνάντησης των καλλιτεχνικών απόψεων του Bertolt Brecht και του Βασίλη Ρώτα; Ποιες είναι οι συγκλίσεις και οι αποκλίσεις των λαϊκών και των αστικών θιάσων ορισμένης εποχής, ορίζοντας ταυτόχρονα την ποιότητα του “λαϊκού” και του “αστικού” μέσα από συγκεκριμένες παραμέτρους; Ποια είναι η επίδραση του λαϊκού θεάτρου στον λόγιο δημιουργό, έτσι όπως αυτή ανιχνεύεται στην κωμωδιογραφία του Γιώργου Θεοτοκά; Με ποιον τρόπο ένα ιστορικό πρόσωπο, όπως αυτό του Ιούδα, μετατρέπεται σε ψηφίδα καλλιτεχνικής αισθητικής και μυθοπλαστικής ερμηνείας, εξυπηρετώντας παράλληλα διαφορετικές ιδεολογικές και ιστορικές αναγκαιότητες; Πώς ένα κείμενο-διασκευή αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, όπως Ο τελευταίος πόλεμος του Γ. Θεοτοκά, μπορεί να μετατραπεί σε τεκμήριο σύγχρονης πολιτικής διαμαρτυρίας; Πότε το ελληνικό μουσικό θέατρο πρωτοέρχεται σε επαφή με την αμερικανική τζαζ μουσική και χορό και με ποιον τρόπο γίνεται αυτή η γνωριμία;Πέρα από τα παραπάνω, τίθενται όμως και “διαχρονικότερα” ερωτήματα, τα οποία συνδέουν φαινομενικά αταίριαστους δραματουργούς, οι οποίοι ανήκουν σε διαφορετικούς αιώνες. Έτσι, μπορούμε π.χ., να παρακολουθήσουμε τις ιδεολογικές ρήξεις, αλλά και τις συνέχειες, που διαπνέουν τους δραματουργούς του 19ου αιώνα και τους αριστερούς του 20ού, κατά την αντιμετώπιση ενός ήρωα της Επανάστασης του 1821. Ή πάλι, μπορούμε να διαπιστώσουμε τους “μυστικούς” κρίκους που ενώνουν π.χ. τον ρομαντικό Κλέωνα Ραγκαβή με τον νεορομαντικό Άγγελο Σικελιανό στην αντιμετώπιση της ποιητικής-μαντικής λειτουργίας. Το αιτούμενο λοιπόν που προκύπτει, είναι η μελέτη του νεοελληνικού θεάτρου στη συγχρονία του, αλλά και στη διαχρονία του, η οποία αποκαλύπτει τις βαθύτερες ιδεολογικές και αισθητικές συνάφειες αιώνων, συγγραφέων και καλλιτεχνικών τάσεων, χωρίς βέβαια να αποσιωπά τις αποκλίσεις τους ή να ισοπεδώνει το εκάστοτε ιστορικό και αισθητικό περιβάλλον τους. Συνεπώς, ο ερευνητής βρίσκεται -ή θα έπρεπε να βρίσκεται- συνεχώς “επί ξυρού ακμής”, ισορροπώντας αενάως μεταξύ των συγκεκριμένων ιστορικών συντεταγμένων και μίας ευρύτερης αισθητικής και ιδεολογικής τοποθέτησης, έτσι όπως προκύπτει μέσα από την προσήλωση στα ίδια τα δραματικά κείμενα και την ερμηνεία των σκηνικών φαινομένων, μελετώντας τα επιπλέον μέσα από την ασφαλή απόσταση και τον αναστοχασμό που χαρίζει ο χρόνος και μέσα από την αποκρυστάλλωση των αισθητικών και ιδεολογικών τάσεων της εκάστοτε ιστορικής περιόδου.